Kısa bir süre önce Dubai’nin borçları nedeniyle piyasalar sallanmıştı. Şimdi de mali piyasalar Güney Avrupa ekonomilerinin borçları nedeniyle sallanıyor. Bunların hepsi hiç kuşkusuz küresel piyasaların yerli yerine oturmadığını, kırılganlıkların sürdüğünü ve krizin tam olarak atlatılamadığını gösteriyor.
Bu arada kimileri, krizi atlatmak için ortaya çıkan devasa bütçe açıklarının sanayileşmiş ülkelerde bir kamu borç sorunu yarattığını, yani ortaya çıkan durumun krizden değil, çıkış stratejisinden kaynaklandığını savunuyor. Bu görüşe biz de kısmen katılıyoruz. Kısmen, çünkü ciddi bir borç sıkıntısı olmayan bir ülkede bir yıllık bütçe açığı pek etkili olmayacaktır.
Akdeniz ülkeleri borcu seviyor
Temel olarak konuşulan üç ülke var: Portekiz, İspanya ve özellikle Yunanistan. 2009 yılında Portekiz’in milli gelirinin yüzde 9.3’ü, İspanya’nın yüzde 11.4’ü, Yunanistan’ın da yüzde 12.7’si kadar bütçe açığı vereceği sanılıyor. Portekiz’in kamu borcunun milli gelirine oranı yüzde 75’i, İspanya’nın yüzde 59’u ve Yunanistan’ın da yüzde 108’ini buluyor. Kuşkusuz bunların hepsi kaygı uyandırıyor. Ama en vahim durumda olanı Yunanistan. Çünkü her iki oran da bu ülkede çok yüksek.
Bu üç ülkenin toplam kamu borcu 1 trilyon 14 milyar dolar ediyor. Ama gerçekten asıl sorun, bu üç ülkenin durumu mu? Sanmıyoruz. ABD’nin toplam (federal) kamu borcu 13.8 trilyon dolar. Japonya’nın 9.4 trilyon dolar. İtalya’nın 3, Almanya’nın 2.8, Fransa’nın 2.3, İngiltere’nin de 1.4 trilyon dolar kamu borcu var. Dolayısıyla, bu üç ülkenin kamu borcunun tüm dünya ekonomisini yahut euro’yu sıkıntıya sokacak nitelikte olduğu söylenemez. Çünkü bu borç AB’nin 4 büyük ekonomisinin toplam kamu borcunun onda biri etmiyor!
Asıl sorun büyüklerde
Bu borçlar bu ülkeler için sorun da başkaları için değil mi? Japonya’nın kamu borcu milli gelirinin yüzde 192’si, İtalya’nın yüzde 115’i, İzlanda’nın yüzde 100’ü, ABD’nin yüzde 94’ü, Fransa’nın yüzde 83’ü, İrlanda’nın da yüzde 64’ünü aşıyor. Bunlar konuşulmuyor da neden bu üç ülke konuşuluyor?
Oysa asıl önemlisi, bu üç ülkenin dış borçları. İspanya’nın dış borcu 2.5 trilyon doları aşıyor. Portekiz’in 538 milyar, Yunanistan’ın da 595 milyar dolar dış borcu var. (Anlaşılan birileri bu ülkelerde de dış açığın finanse edilebildiği sürece sorun olmadığı hurafesine inandırmış!) İspanya’nın dış borcu milli gelirinden yüzde 70 daha fazla. Portekiz’in dış borcu yüzde 135, Yunanistan’ın da dış borcu milli gelirinden yüzde 70 daha fazla.
Görülen manzaranın özeti şudur; sözü edilen bu üç ülke gerçekten sorunludur. Bu sıkıntıdan çıkmak için mali disiplin uygulamak zorundadırlar ve bu da onların ekonomilerini daraltacaktır. İşsizlik daha da büyüyecektir. Fakat hem boyutu, hem de oranları itibariyle daha sorunlu ülkeler bulunmaktadır. (Örneğin İrlanda’nın dış borcu milli gelirinin 11 katına yaklaşmaktadır.) Kısacası, asıl büyük sorun büyük ekonomilerdedir.
